Trong khi trí tuệ thường được ca ngợi như đỉnh cao của khả năng con người, nó chỉ là một khía cạnh trong các năng lực tinh thần của chúng ta. Chúng ta có một khả năng khác sâu sắc hơn.

Cách chúng ta tạo ra ý nghĩa cho Thế giới: Và điều đó có ý nghĩa gì đối với AI

Trong khi trí tuệ thường được ca ngợi như đỉnh cao của khả năng con người, nó chỉ là một khía cạnh trong các năng lực tinh thần của chúng ta. Chúng ta có một khả năng khác sâu sắc hơn.

Tâm trí con người không chỉ là một cỗ máy tính toán hay hiểu biết. Trong khi trí tuệ — khả năng intellegere — thường được ca ngợi như đỉnh cao của khả năng con người, nó chỉ là một khía cạnh trong các năng lực tinh thần của chúng ta. Từ tiếng Latinh intellegere có nguồn gốc từ inter (giữa) và legere (chọn hoặc phân biệt), chỉ ra khả năng của tâm trí trong việc “read between – đọc được ẩn ý hay đọc được ý nghĩa” và giải quyết các tình huống bằng cách xác định các hệ thống và rút ra kết luận.

Tuy nhiên, việc hiểu thế giới — tạo ra ý nghĩa cho nó — là một khả năng khác và sâu sắc hơn. Có thể nói, nó không phát sinh từ lý luận phân tích mà từ trực giác, một “chức năng” rộng lớn hơn của tâm trí vượt ra ngoài việc giải quyết vấn đề để chạm đến cốt lõi của trải nghiệm con người.

Trí tuệ và tư duy: Một sự phân biệt cần thiết

Hiểu biết là xử lý thế giới một cách logic. Đó là điều cho phép chúng ta đọc hướng dẫn, giải quyết phương trình hoặc phân biệt các mẫu. Trí tuệ, theo nghĩa này, là một công cụ — một công cụ mạnh mẽ — nhưng có giới hạn về phạm vi. Nó được thúc đẩy bởi những câu hỏi như “Cái này hoạt động như thế nào?” hoặc “Cần phải làm gì?” Nó giải quyết các vấn đề, hướng dẫn quyết định và phục vụ cho mục tiêu phát triển con người.

Ngược lại, tư duy vượt ra ngoài những giới hạn thực dụng như vậy. Nó không bị ràng buộc bởi những kết quả ngay lập tức mà di chuyển tự do qua các lĩnh vực trừu tượng, thẩm mỹ và tinh thần. Tư duy là suy ngẫm về vẻ đẹp của một buổi hoàng hôn, trăn trở về ý nghĩa của cuộc sống, hoặc suy ngẫm về vô hạn. Tư duy dám hỏi “Tại sao?” và vẫn hài lòng khi ở lại trong chính câu hỏi đó, coi trọng hành trình hơn là đích đến.

AI và thách thức của trí tuệ con người

Tài liệu mới của Vatican về AI, Antiqua et Nova, tham gia sâu sắc vào sự phân biệt này, cung cấp một cái nhìn kịp thời về trí tuệ nhân tạo (AI).

Trong khi AI có thể bắt chước một số khía cạnh của trí tuệ con người, nó không thể tư duy. Nó xử lý dữ liệu, xác định các mẫu và tạo ra giải pháp — nhưng chỉ trong các tham số do các nhà sáng tạo con người đặt ra. “Trí tuệ” của AI là chức năng và phát sinh; nó thiếu tự do, sự sáng tạo và chiều sâu quan hệ của tư duy con người thực sự.

Sự phân biệt này rất quan trọng trong việc đánh giá vai trò của AI trong đời sống con người. Vatican nhắc nhở chúng ta rằng trí tuệ — dù tự nhiên hay nhân tạo — luôn phải phục vụ cho những mục đích cao cả hơn của tư duy con người: suy ngẫm, sáng tạo và giao cảm. Trong giáo dục, công việc, sức khỏe và các lĩnh vực khác, AI không thể vượt qua các chiều kích suy ngẫm và tương quan, những thứ làm cho chúng ta trở thành con người.

Tư duy như một con đường đến với Chúa

Giáo hội từ lâu đã ca ngợi tư duy như một hành động tâm linh. Suy ngẫm về Kinh Thánh, trăn trở về những bí ẩn của tạo hóa, cầu nguyện — tất cả những hoạt động này đều thể hiện ơn gọi cao nhất của tâm trí. Tư duy làm cho linh hồn hòa hợp với Thần Thánh, kéo chúng ta gần hơn đến nguồn gốc của mọi sự thật và vẻ đẹp.

Trong thời đại AI, việc bảo tồn và nuôi dưỡng khả năng này là điều cơ bản. Trong khi máy móc có thể hỗ trợ chúng ta trong việc hiểu thế giới, chúng không thể suy ngẫm về ý nghĩa của nó. Điều đó vẫn là đặc quyền thiêng liêng của con người, được tạo ra theo hình ảnh của Chúa, được ban cho tự do để tư duy, và được kêu gọi đến một sự khôn ngoan vượt lên trên sự tiện ích đơn thuần.

Như Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nhắc nhở chúng ta, sự khôn ngoan thực sự không đến từ máy móc mà từ Thần Khí, hướng dẫn chúng ta sử dụng trí tuệ của mình phục vụ cho nhân loại và Thần Thánh. Trong ánh sáng này, tư duy không chỉ là một hoạt động mà là một ơn gọi — một con đường để trở thành chính mình một cách đầy đủ hơn, trở thành con người hơn, và cuối cùng, trở thành một với Chúa.

Nguồn: Aleteia.org

Chuyển ngữ: Tôma Nguyễn Quốc Việt

- Ban Dịch Thuật MFVN

• Quay lại
• Tiếp Tục