Trong suốt các thế kỷ, Giáo Hội đã xử lý cuộc xung đột giữa tôn giáo và khoa học bằng cách chấp nhận những kết quả của khoa học, đồng thời lưu ý rằng Sáng Thế Ký đang nói về cách mà chúng ta nhìn thấy bầu trời. Giáo Hội đã chấp nhận những thuyết phục của khoa học và tìm cách giải thích đức tin dưới ánh sáng của sự thuyết phục đó trong gần 2,000 năm.

Giáo Hội Công Giáo và Khoa Học (Kỳ 1):

Thánh Augustinô và những ánh sáng vĩ đại

Cùng với Đài Thiên Văn Vatican, Aleteia mang đến cho bạn một loạt bài viết về mối quan hệ giữa Giáo Hội Công Giáo và khoa học, từ những khởi đầu cho đến ngày nay. Đây là Phần 1.

Khoa học là trung tâm của cuộc sống hiện đại. Chính nhờ khoa học mà bạn đang đọc Aleteia trên màn hình, qua internet, chứ không phải trên giấy dưới ánh sáng của đèn dầu. Loạt bài viết này sẽ đi sâu vào câu chuyện về Giáo Hội Công Giáo và khoa học. Câu chuyện này đã bắt đầu từ rất lâu. Nó vẫn đang tiếp tục diễn ra cho đến hôm nay. Đây không phải là câu chuyện mà bạn nghĩ rằng mình đã biết. Nhưng đây là một câu chuyện mà bạn nên biết, chính vì khoa học rất quan trọng trong cuộc sống hiện đại.

Câu chuyện về khoa học và tôn giáo thường không phải là một cuộc xung đột. Lịch sử khoa học đầy rẫy những nhà khoa học có đức tin sâu sắc, những người xem công việc của họ như được mô tả trong Giáo Lý của Giáo Hội Công Giáo (GLHTCG 159):

“Nhà nghiên cứu khiêm tốn và kiên trì về những bí mật của tự nhiên ... được dẫn dắt, như thể, bởi bàn tay của Thiên Chúa … vì chính Thiên Chúa, người bảo tồn mọi sự, đã làm cho chúng trở thành những gì chúng là.”

Tuy nhiên, những điểm xung đột giữa khoa học và tôn giáo đã trở nên nổi tiếng. Những câu chuyện về xung đột thu hút sự chú ý của chúng ta. Do đó, loạt bài này sẽ tập trung vào những câu chuyện xung đột.

Khi nào cuộc xung đột giữa đức tin và khoa học bắt đầu?

Vậy, khi nào Giáo Hội lần đầu tiên phải đối mặt với một cuộc xung đột giữa đức tin và khoa học? Câu trả lời cho câu hỏi đó là, từ rất lâu trước đây! Xung đột đã nảy sinh giữa những kết quả của khoa học và những lời trong Kinh Thánh ngay cả trước Hội Nghị Nicaea vào năm 325 sau Công Nguyên — ngay cả trước khi Giáo Hội hình thành những giáo lý thiết yếu về Ba Ngôi và nhân tính của Chúa Giêsu.

Sáng Thế Ký 1,16 mô tả sự sáng tạo của mặt trời, mặt trăng và các vì sao:

“Thiên Chúa đã làm ra hai vầng sáng lớn, vầng sáng lớn hơn để cai quản ban ngày, và vầng sáng nhỏ hơn để cai quản ban đêm, cùng với các vì sao.”

“Lớn” ở đây có nghĩa là gì? Nếu chúng ta nghĩ về bầu trời như một mái vòm đơn giản, với những ánh sáng này trên bề mặt của nó, thì “độ lớn” chỉ là vấn đề về thị giác. Mặt Trời, Mặt Trăng và các vì sao đều nên ở cùng một khoảng cách từ Trái Đất; do đó, kích thước vật lý tương đối của chúng chỉ nên là những gì xuất hiện trước mắt. Mặt trời và mặt trăng thực sự nên “lớn hơn” các vì sao, về khối lượng vật lý thực tế cũng như về vẻ ngoài và sức mạnh chiếu sáng.

Tuy nhiên, nghiên cứu cẩn thận bầu trời cho thấy nó không phải là những ánh sáng trên một mái vòm. Nhà thiên văn học Ptolemy, đến từ Alexandria, Ai Cập, đã làm việc vào khoảng năm 150 sau Công Nguyên. Cuộc đời của ông trùng với cuộc đời của những người như Thánh Polycarp và Thánh Irenaeus.

Ptolemy đã thảo luận trong cuốn sách Almagest của mình rằng sự xuất hiện của các vì sao không phụ thuộc vào vị trí trên Trái Đất từ đó chúng được quan sát. Điều đó có nghĩa là kích thước của Trái Đất là không đáng kể — nó giống như một điểm — so với khoảng cách đến các vì sao. Các vì sao của chòm sao Kim Ngưu, chẳng hạn, không có sự khác biệt khi quan sát từ Alexandria so với khi quan sát từ những nơi xa hơn về phía bắc hoặc phía nam. Điều đó không đúng với mặt trăng, có nghĩa là Trái Đất không chỉ là một điểm so với khoảng cách đến mặt trăng. Mặt trăng phải gần hơn nhiều so với các vì sao.

Khoa học của Ptolemy rất thuyết phục. Bất kỳ ai đi du lịch và có thị lực tốt đều có thể xác nhận những gì ông nói. Do đó, mặc dù có sự mâu thuẫn giữa những lời trong Sáng Thế Ký và những tính toán của Ptolemy, Thánh Severinus Boethius, chẳng hạn, đã trích dẫn Ptolemy bằng tên trong tác phẩm "Về Sự An Ủi của Triết Học" vào năm 523 sau Công Nguyên và viết,

Bạn đã học từ thiên văn học rằng quả cầu đất này chỉ như một điểm, so với sự rộng lớn của bầu trời; tức là, sự bao la của hình cầu thiên thể là như vậy mà của chúng ta, khi so với nó, là không có gì, và biến mất.

Kinh Thánh so với khoa học

Ptolemy đã đo kích thước tương đối của các vì sao. Những người quan sát ở khắp nơi, và trong suốt nhiều thế kỷ, đều đồng ý với những phép đo của ông. Khoảng cách lớn đến các vì sao có nghĩa là chúng thực sự phải rất lớn để có thể xuất hiện nhỏ như vậy. Ptolemy xác định rằng những ngôi sao nổi bật nhất (như Aldebaran trong chòm sao Kim Ngưu) có đường kính lớn hơn bốn lần đường kính của Trái Đất, trong khi mặt trăng có đường kính nhỏ hơn một phần ba đường kính của Trái Đất. Một ngôi sao nổi bật do đó “lớn hơn” nhiều so với mặt trăng.

Thực tế, mọi ngôi sao có thể nhìn thấy trong bầu trời đêm đều lớn hơn mặt trăng. Bất kỳ ai có thị lực tốt và quan tâm đến việc nhìn có thể ít nhất xác nhận gần đúng những phép đo của Ptolemy. Các vì sao có thể xuất hiện nhỏ, nhưng mặt trăng thì nhỏ. Mặt trăng có thể không phải là một “ánh sáng lớn” — trái ngược với Sáng Thế Ký.

Giáo Hội đã xử lý cuộc xung đột này giữa Kinh Thánh và khoa học như thế nào?

Thánh Augustinô đã thảo luận về vấn đề này trong tác phẩm "Về Cách Giải Thích Nghĩa Đen của Sáng Thế Ký". Ông lưu ý rằng “nhiều ngôi sao, tuy nhiên, như họ [các nhà thiên văn học] dám khẳng định, thì bằng với mặt trời, hoặc thậm chí lớn hơn, nhưng chúng có vẻ nhỏ vì chúng đã được đặt ở xa hơn.” Sau khi giải thích thêm về những gì có thể nói về những ánh sáng thiên thể, Thánh Augustinô đã kết luận:

Ít nhất hãy để họ công nhận điều này với mắt chúng ta, sau tất cả, rằng rõ ràng rằng chúng [mặt trời và mặt trăng] tỏa sáng rực rỡ hơn những ánh sáng khác trên trái đất, và chỉ có ánh sáng của mặt trời mới làm cho ban ngày sáng, và ngay cả khi có nhiều vì sao xuất hiện, ban đêm không bao giờ sáng như khi không có mặt trăng, như khi nó được chiếu sáng bởi sự hiện diện của nó.

Vài thế kỷ sau, Thánh Tôma Aquinas đã đề cập đến câu hỏi “ánh sáng lớn” trong tác phẩm "Tổng Luận Thần Học", Câu hỏi LXX (“Về Công Việc Trang Hoàng, liên quan đến Ngày Thứ Tư — Trong Ba Bài Viết”). Ông đã xem xét nhiều phản đối đối với câu chuyện trong Sáng Thế Ký về sự sáng tạo của những ánh sáng thiên thể, bao gồm,

Obj. 5. Hơn nữa, như các nhà thiên văn học nói, có nhiều ngôi sao lớn hơn mặt trăng. Do đó, mặt trời và mặt trăng không phải là hai ánh sáng lớn duy nhất.

Câu trả lời của ông cho điều này:

Phản hồi Obj. 5. Như Thánh Gioan Kim Khẩu nói, hai ánh sáng được gọi là lớn, không phải nhiều về kích thước của chúng mà về ảnh hưởng và sức mạnh của chúng. Bởi vì mặc dù các vì sao có khối lượng lớn hơn mặt trăng, nhưng ảnh hưởng của mặt trăng thì dễ nhận thấy hơn trong thế giới thấp này. Hơn nữa, về mặt cảm giác, kích thước tương đối của nó lớn hơn.

Ý tưởng rằng Sáng Thế Ký nói về cách mà các vì sao xuất hiện trước mắt chúng ta, chứ không phải về kích thước vật lý thực tế của các vì sao, không chỉ là cách giải thích của các nhà tư tưởng Công Giáo. John Calvin đã đưa ra cùng một điểm chung, nhưng dài hơn. Ông đã ca ngợi những phát hiện của các nhà thiên văn học và tuyên bố rằng Sáng Thế Ký được viết theo những gì chúng ta thấy bằng mắt, vì “Thánh Thần không có ý định dạy thiên văn học”; “Thần Khí của Thiên Chúa ở đây mở ra một trường học chung cho tất cả ... thích ứng bài giảng của Ngài với cách sử dụng thông thường” và do đó Sáng Thế Ký “không gọi chúng ta lên thiên đàng ... [mà] chỉ đề xuất những điều nhằm mở ra trước mắt chúng ta.”

2,000 năm chấp nhận khoa học

Ba người này sống trong những thời kỳ rất khác nhau. Thánh Augustinô sống từ năm 354 đến 430 sau Công Nguyên. Thánh Tôma sống từ năm 1225 đến 1274. Calvin sống từ năm 1509 đến 1564. Tất cả đều chấp nhận khoa học cho rằng các vì sao lớn hơn mặt trăng về kích thước thực tế. Tất cả đều giải thích Sáng Thế Ký như đề cập đến những gì mắt chúng ta cảm nhận.

Nhiều người khác cũng đã xem xét câu hỏi về kích thước của các vì sao và Sáng Thế Ký (Thánh Tôma đề cập đến Thánh Gioan Kim Khẩu). Một số người trong số này, bao gồm Thánh Robert Bellarmine, đã thảo luận về nó vào thời điểm giả thuyết của Copernicus rằng Trái Đất quay quanh mặt trời đang được tranh luận.

Trong suốt các thế kỷ, Giáo Hội đã xử lý cuộc xung đột giữa tôn giáo và khoa học bằng cách chấp nhận những kết quả của khoa học, đồng thời lưu ý rằng Sáng Thế Ký đang nói về cách mà chúng ta nhìn thấy bầu trời. Giáo Hội đã chấp nhận những thuyết phục của khoa học và tìm cách giải thích đức tin dưới ánh sáng của sự thuyết phục đó trong gần 2,000 năm.

Tiếp theo— Vatican và Khoa Học

Loạt bài này dựa trên bài viết “Vatican và Sự Sai Lầm của Khoa Học,” được trình bày bởi Christopher M. Graney tại hội nghị “Sự Thống Nhất & Bất Thống Nhất trong Khoa Học” tại Đại học Notre Dame, từ ngày 4-6 tháng 4 năm 2024. Bài viết, có sẵn qua ArXiv, chứa các chi tiết và tài liệu tham khảo cho độc giả quan tâm.

Bài viết này, và loạt bài Aleteia này, mở rộng các ý tưởng được phát triển bởi Graney và Giám đốc Đài Thiên Văn Vatican, Br. Guy Consolmagno, S.J. trong cuốn sách năm 2023 của họ, được xuất bản bởi Paulist Press, "Khi Khoa Học Sai Lầm: Mong Muốn và Tìm Kiếm Sự Thật".

Nguồn: Aleteia.org

Chuyển ngữ: Tôma Nguyễn Quốc Việt, MF